آیا تا به حال فکر کرده‌اید که تقویم ها از کجا آمده‌اند؟ بیایید انواع تقویم های مختلفی را که انسان ها در طول تاریخ استفاده کرده اند را بررسی کنیم و صفر تا صد تاریخچه تقویم ایرانی را با هم مرور کنیم.
وجود تقویم‌ها همیشه در دنیای ما ضروری بوده‌اند. تقویم تقریباً برای هر کاری که در زندگی انجام می دهیم ضروری است. هر قرار ملاقات و هر کار دیگری در دنیای امروزی به یک چارچوب زمانی نیاز دارد که باید رعایت شود. بنابراین ما برای به دست آوردن کنترل بر زمان، بهره وری و نظم زندگی شخصی و کاری‌مان به یک تقویم نیاز داریم.
حتما شما هم تاکنون با پیچیدگی ها، تنوع و نکات جالب توجه تقویم ایرانی مواجه شده‌اید. تقویم ایرانی یکی از تقویم‌های سنتی و فرهنگی که به محاسبه زمان و تعیین تقویم سالیانه برای مردم ایران و مناطق اطراف آن استفاده میشود. تقویم ایرانی دارای تاریخچه‌ای بسیار قدیمی است و به دوران باستان بازمی‌گردد. انواع مختلفی از تقویم‌های ایرانی وجود دارد که به طور عمده بر اساس سیستم‌های مختلف محاسبه تاریخ و زمان تعیین می‌شوند. در این مقاله قرار است به تاریخچه تقویم ایرانی و انواع آن بپردازیم.
دقیق ترین تقویم جهان
شاید برای تان جالب باشد بدانید اگر همین حالا عبارت دقیق ترین تقویم جهان را در بزرگترین موتور جست و جوگر اینترنت یعنی گوگل سرچ کنید به شما خواهد گفت جواب این سوال تقویم ایرانی است. تقویم فارسی را «یکی از دقیق‌ترین سیستم‌های تقویم جهان» نامیده‌اند. مانند تقویم اسلامی، قدمت آن به هجرت حضرت محمد در سال 622 پس از میلاد برمی گردد. این یک تقویم شمسی است، نه قمری، که در ایران از نیمه شب اعتدال بهاری آغاز می شود. دوازده ماه است که شش ماه اول سی و یک روز و پنج ماه دوم سی روز و ماه آخر اسفند به تناوب بیست و نه روز یا سی روز در سال های کبیسه است. برخلاف تقویم میلادی که از مجموعه ای از قوانین ریاضی برای تعیین زمان سال های کبیسه استفاده می کند، سال های کبیسه در تقویم ایرانی با تعداد روزهای بین دو اعتدال بهاری تعیین می شود. این تقویم در حال حاضر به طور رسمی در ایران و افغانستان (پیش از روی کار آمدن رسمی طالبان) استفاده میشود.
تقویم های جهان
به صورت کلی سه نوع اصلی از تقویم مورد استفاده در طول تاریخ عبارتند از: تقویم شمسی، تقویم قمری و تقویم قمری-شمسی. مصریان باستان از تقویم های ستاره ای (ستاره ای) نیز استفاده می کردند. امروزه تقویم میلادی که مبدا آن میلاد مسیح است یکی از پرکاربردترین تقویم های جهان است.
تقویم میلادی: برای هزاران سال، تقویم های خورشیدی همگام با سال های گرمسیری بوده اند، بنابراین فصول به طور همزمان رخ می دهند. تخمین دقیق سال گرمسیری برای ساخت یک تقویم خورشیدی ضروری است.
مصریان احتمالاً در حدود سال 2050 قبل از میلاد تقویم خورشیدی را بر اساس ظهور سیریوس در شرق آسمان، همزمان با طغیان رودخانه نیل، اختراع کردند. با این حال، اندازه گیری روزهای سال آن ها را به عدد 365.25 میرساند. بدیهی است که ربع روز اضافی را نمیتوان کاری کرد.
ژولیوس سزار برای حل این مشکل تقویم ژولیانی را در امپراتوری روم با سه سال 365 روزه و به دنبال آن یک سال کبیسه 366 روزه ایجاد کرد. با وجود این که سال‌های کبیسه معرفی شده‌اند، هنوز خطایی وجود دارد. با پذیرش 365.25 روز، سال تقویمی همچنان با میانگین سال گرمسیری، که تنها 365.24219 روز است، متفاوت است.
یک سال گرمسیری 11 دقیقه بیشتر از یک سال تقویمی است زیرا 365.25 – 365.24219 = 0.00781 روز است. در نتیجه اصلاحات تقویمی که توسط پاپ گریگوری سیزدهم (1502–1585) آغاز شد، تقویم میلادی، تقویم اصلی خورشیدی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرد، را ایجاد کرد.
اختلافات تنها با داشتن سال‌های کبیسه قرنی که دقیقاً بر 400 قابل تقسیم هستند برطرف می‌شوند. در این مورد، ما در مورد قانون قرن صحبت می‌کنیم. در نتیجه اتخاذ قاعده قرن، سال تقویم میلادی نه 365.25 روز، بلکه 365.2425 روز است.
اولین تقویم ایرانی
بر اساس شواهد و مدارکی که وجود دارد میدانیم که تاریخچه اولین تقویم ایرانی احتمالا به تقویم بابلی برمیگردد که تقویمی خورشیدی-مهی بود. البته ایرانیان از نظم خورشیدی برای اولین تقویم ایرانی استفاده میکردند. سال ها بعد یعنی حدود 2500سال پیش پس از تولد زرتشت و تاسیس حکومت هخامنشیان، اولین تقویم ایرانی با تغییراتی همراه شد و در نهایت با همه گیر شدن آئین و مذهب زرتشت، تقویم زرتشتی در نزد مردم جای گرفت.
انواع تقویم ایرانی
پس از آن که اسلام وارد ایران شد، به دلیل ورود فرهنگ و سنت های مذهبی انواع تقویم ایرانی به وجود آمد که هر کدام بر اساس معیاری متفاوت روزهای سال را میشمرد. در کل، تقویم ایرانی با تنوع بسیار زیادی از نظر انواع و سیستم‌های محاسبه تاریخ و زمان وجود دارد که هر یک بر اساس معیارهای مختلفی مانند حرکت خورشید، ماه، ستارگان و… تعیین می‌شوند. این تقویم‌ها نقش مهمی در فرهنگ و زندگی روزمره مردم ایران داشته و همچنین در برخی کشورهای دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تقویم هجری شمسی
تقویم هجری شمسی یا خورشیدی تقویم رسمی ایران است که بر اساس محاسبات فلکی و دوره‌های خورشیدی تعیین میشود. همان طور که میدانید تقویم هجری شمسی دارای ۱۲ ماه است، از فرودین تا شهریور ماه، تعداد روزها31 روز است و از مهرماه تا بهمن تغداد روزها 30 روز است. آخرین ماه سال نیز 29 روزه است که برای درنظر گرفتن کبیسه هر 4 سال یکبار 30 روز محاسبه میشود. شروع تقویم هجری شمسی 1 فروردین است
تقویم مجوسی یا تقویم یزدگردی
تقویم یزدگردی پس از مرگ یزدگرد (۶۵۲ میلادی) با سرآغاز اولین سال‌مرگ او به‌طور فرضی زمان برنشستن شاه نو ساسانی بر تخت شاهنشاهی، به نام تقویم مجوسی متداول شد که همان محاسبه کبیسه تقویم یزدگردی را دارد و سرآغاز آن یکم فروردین سال ۲۱ یزدگردی (۱۱ ژوئن ۶۵۲م، ۲۷ شوال ۳۱ق) است. تقویم یزدگردی تا زمان ابوریحان بیرونی مورد استفاده قرار میگرفت. می توان اثرات این تقویم را بر روی سکه‌های تاریخی ادوار گذشته دید.
یکی از عواملی که باعث ایجاد نابه‌سامانی و گردش زمانی در تقویم میشد، نادیده گرفتن سال های کبیسه بود. به این صورت که یک سال به ۳۶۵ و ۱/۴ روز بخش‌بندی میشد و هر ۱۲۰ سال یکبار، یک ماه به ماه‌های سال افزوده میشد و سال ۱۳ ماه داشت.
بر اثر درنظر نگرفتن کبیسه، از سال ۳۷۵ یزدگردی، در سال ۴۴۷ یزدگردی، نوروز به‌مدت هجده روز از زمان واقعی خود عقب افتاده بود. به همین انگیزه به‌دستور جلال‌الدوله ملکشاه سلجوقی کارگروهی برای بررسی، بازنگری و بازنویسی تقویم ایرانی به وجود آمد که به‌دنبال آن تقویم جلالی، دقیق‌ترین تقویم جهان نوشته شد و مورد استفاده قرار گرفت.
تقویم خراجی
تقویم خراجی، از سال ۶۱۱ میلادی (یازده سال پیش از هجرت)، بیست و یکمین سال به تخت نشستن خسرو پرویز دوم شروع میشود. سرآغاز آن اعتدال بهاری و ماه‌های آن همان ماه‌های تقویم زرتشتی است. رواج این تقویم در ایران از اواسط قرن چهارم هجری به بعد بوده‌است. براساس فرمان‌های متوکل عباسی و بعد معتضد در قرن سوم هجری در این تقویم خراجی تصحیحی صورت گرفت که منجر به ایجاد شدن نوعی تقویم شمسی شد.
تقویم حیوانی(غازانی)
وقتی مغول ها به ایران حمله کردند، تقویم حیوانی یا تقویم غازانی توسط خواجه نصیرالدین طوسی (غازانی) تدوین شد. شروع تقویم حیوانی 12 رجب 702 بعد از هجرت است. این تقویم تقریبا با تقویم جلالی مشابه است و فقط از آن جهت تفاوت دارد که شروع سال نو در آنها با یک روز تفاوت شروع میشود. تقویم ۱۲ حیوانی در ایران تا پیش از حمله مغول به هیچ وجه رواج نداشت.
تقویم شاهنشاهی
تقویم شاهنشاهی در 24 اسفند 2534 در یک جلسه رسمی میان مجلس ملی و مجلس سنا به عنوان تقویم رسمی ایران انتخاب شد. قبل از آن تقویم هجری شمسی استفاده میشد. این در حالی است کع مبدا تقویم هجری شمسیريال هجرت پیامبر است و مبدا تقویم شاهنشاهی تولد کوروش کبیر است. طبق این تقویم دو هزار و پانصدمین شال شاهنشاهی برابر با آغاز پادشاهی محمدرضاشاه پهلوی قرار گرفته بود.
این در حالی است که تقویم باستانی ایران شامل تقویم پیش از هخامنشیان، تقویم پارسی قدیم، تقویم زرتشتی، تقویم اوستایی کهن، تقویم اوستایی نو، تقویم دوره اشکانیان، ساسانیان و تقویم یزدگردی بود. شما میتوانید دانلود تقویم شاهنشاهی ایران را از طریق اپلیکیشن های موبایلی دریافت کنید.
تقویم ایران باستان با مناسبت های مهم آن شامل این موارد بود:
جشن فروردینگان = فروردین روز (۱۹) در ماه فروردین
جشن اردیبهشتگان = اردیبهشت روز (۳) در ماه اردیبهشت
جشن خردادگان = خرداد روز (۶) در ماه خرداد
جشن تیرگان = تیر روز (۱۳) در ماه تیر
جشن امردادگان = امرداد روز (۷) در ماه امرداد
جشن شهریورگان = شهریور روز (۴) در ماه شهریور
جشن مهرگان = مهر روز (۱۶) در ماه مهر
جشن آبانگان = آبان روز (۱۰) در ماه آبان
جشن آذرگان (آذرخش) = آذر روز (۹) از ماه آذر
جشن هرمز = نخستین روز هر ماه
جشن خرم روز (دی دادار جشن) = دی روز در ماه دی
سپندار جشن = سفندارمذ روز (۵) در ماه سپندارمذ
کدام کشورها تقویم شمسی دارند
با گذشت زمان، بسیاری از کشورها در سراسر جهان تقویم های خود را بر اساس فرهنگ و سنت های خود ایجاد کردند. در پاسخ به این که کدام کشورها تقویم شمسی دارند باید گفت اصولا تقویم هجری شمسی یا تقویم خورشیدی تنها در ایران به عنوان تقویم رسمی مورد استفاده همه قرار میگیرد . اما در برخی دیگر از کشورها نیز، مردم به این تاریخ توجه دارند. به عنوان مثال در عراق، افغانستان، تاجیکستان و برخی مناطق پاکستان از تقویم هجری شمسی استفاده میگردد. هرچند تقویم رسمی آنها، تقویمی خواهد بود که حکومت رسمی کشورها اعلام میدارند.
انواع تقویم نجومی
شش تقویم اصلی در حال حاضر در جهان به طور رسمی استفاده می شود. تقویم های میلادی، یهودی، اسلامی، هندی، چینی و جولیان هستند. این تقویم ها چرخه های نجومی را طبق قوانین ثابت تکرار می کنند.
برای شناخت انوان تقویم نجومی باید بدانید یکی از مهم ترین مواردی که یک منجم یا ستاره شناس باید بداند، زمان رویدادهای نجومی است. منجمان کلیه رویدادهای نجومی را ازجمله کسوف، خسوف، ماه نو، ماه کامل، بارش های شهابی، بهترین زمان رصد سیارات و غیره را در یک تقویم به همراه ساعت دقیق رخ دادهای نجومی ثبت و ضبط میکنند. در این حالت افرادی که به نجوم علاقه مندند نیز میتوانند زمان وقوع رخدادهای نجومی را بدانند تا آنها را رویت کنند.
سوالات متداول
3 نوع اصلی تقویم چیست؟
سه نوع اصلی از تقویم وجود دارد که در طول تاریخ مورد استفاده قرار گرفته است – شمسی، قمری و قمری-شمسی. تقویم های ستاره ای (ستاره ای) نیز به ویژه توسط مصریان باستان استفاده می شده است.
اولین تقویم مربوط به چه زمانی است؟
اولین تقویم‌های تأیید شده و فرموله‌شده تاریخی به عصر برنز مربوط می‌شوند که وابسته به توسعه نوشتار در خاور نزدیک است. رومی ها این مدل را توسعه دادند و این ژولیوس سزار بود که بر شکل گیری تقویم ژولیان نظارت داشت و به دلیل قرار دادن پایه های تقویمی که امروزه استفاده می کنیم تحسین شده است.